nefis mertebeleri

Islam bilginlerine gore insanin iki ruhu vardir. Biri hayvani, biri insani. Hayvan ruhu dedikleri ince (latif) bir cevherdir ki, bedendeki hayat, duygu, hareket ve iradeyi tasir. Bu ruha tekabul eden nefs-i emmare ya da sehvani nefistir.
Insani ruhla iliskili olan ise nefs-i natika, yani konusan nefistir ki; levvame, mulhimme, mutmainne, raziye, marziye ve kamile mertebelerine erisebilen nefis, insani nefistir.
(salik: Allah yolunda giden kimse)

1. Nefs-i emmare: Bu ilk makamda nefs-i natika, sehvani nefse yenilmistir.
(emmare: kotuluk islemeye emredici, zorlayici olmus)
- Kotu huylariyla insana bir yuktur.
- Seytan "onlar eskidendi, ugrasma erisemezsin" der bu nefse.
- Eger salik seytana kulak verirse "Allah bagislayicidir" der, ruhsatlari yapar ve harama meyleder, kalbi kararir.
- Salike Allah'in imdadi yetisirse "Ruhsatlara sarilmak tembellerin isidir. Onlarla amel etmek acizlerin isidir" der, dogru yoldan devam eder. Ve sehvani nefsin hapishanesinden kurtulur; alcakgonullu ve yumusak olur. Sehveti iffete doner, levvameye cikar.

2. Nefs-i levvame: Ikinci makamdaki nefs-i natika, kotulukleri emretmekten pismanlik duydugu ve kendini cok kinadigi (levmettigi) icin bu ad verilmistir.
- Emmareden bazi aliskanliklar vardir.
- Bu nefs, hak ile batili tefrik etme (ayirma) yetenegine sahiptir.
- Tasidigi olumsuz nitelikler onu rahatsiz eder, huzursuz olur. Ancak bunlardan tamamen kurtulmaya gucu yetmez.
- Amellerine gizli riya karisabilir.
"Faktulu enfusekum" (Bakara, 54) "nefislerinizi oldurunuz"den kasit, emmare nefistir.
- Bu makamda yipratici bir yorgunluk vardir.
- Bu makamin iki buyuk tehlikesi kibir ve ofkedir.

OFKE VE KIBRIN UC ILACI

. Kibrin doyurucusu, karnin doymasidir. Ofke de ona bagli gelisir. Aclik ve uykusuzluk huy edinmelidir.

. Nefsin zayif oldugu dusunulmelidir. Ofkenin sonucu ve Allah'in intikami ile nefsi korkutmali.

. Oturmali, oturuyorsan kalkip abdest almali, arkasi ustu yatip " Ya Rabbi, beni ilimle zenginlestir, hilimle susle ve bana ibadet ve takva ikram et, sihhat ve afiyet ihsan eyle. Amin" demeli.

- Bu makamda seytan insana amellerini suslu gosterir ve boylece kalbine kendini begenme duygusunu sokar.
- Seytan ona yuksek bir amel gosterip over. Salik onu yapmaya calisirken, yaptiklarini da birakabilir, onu da yapamaz.

3. Nefs-i Mulhimme: Hic bir araci olmaksizin, Cenab-i Hakk'tan dogrudan dogruya ilhamlar aldigi icin bu ad verilmistir.
- Kamil bir mursidin rehberligine ihtiyac vardir.
- Seytanin ve nefsaniyetin ilhamlarindan guvencede degildir. Ilahi ilhamlar ile karistirabilir.
- Namazi tam usulune uygun kilmak gerekir.
- Salike kendini bilme hali gelir, yanlis gorur yanlis anlar.
- Seytan mursidi ona cirkin gostermek ister, aslinda cirkinlik kendisindedir; cunku mursidler "ayna" mahiyetindedir.
- Seytan saliki ibadetlerinden uzaklastirmak ister. "Sen artik erdin, vaktini tefekkur ile gecir der"
- "Her sey sana mubah oldu, faniligi gectin" der seytan.
boyle olursa kalp gozu ortulur, allah korkusu gider.
bu kisiye Allah'in lutuf ve yardimi yetisirse, ibadet ve mucahedede sebat eder, askla devam ederse nefsi dorduncu mertebeye cikar.

4. Nefs-i Mutmainne: Nefs-i natika tatmin olmus, kalbi emin olmus, itminan (doyum) bulmus, duydugu uzuntu Cenab-i Hakk Hakk'in hitabiyla dinmistir.
- Salik bu makamda seriatten zerre kadar ayrilmaz, sunneti uygulamaktan zevk alir ve kalbi tatmin olur.
- Soyledigi her soz Kur'an-i Kerim'e ve Hadis-i Serifler'e tamamen uygundur.
- Etrafindakileri irsad eder.
- Kerametleri ihsan eden Allah'a siginir, nefsine iltifat etmez.
- Her is ve hareketinde Allah'in emirleri ve Peygamber'in sunnetine uyar.
- Seytan tamamen yenilmistir, yaklasamaz, kalbine giremez.

5. Nefs-i Raziye: Nefs-i natika butun hallerinde rizanin kemal derecesini kazandigi icin bu ad verilmistir.
- Allah'tan baska her seyi terkedip unutur. Dunyadaki olaylara pek tepki vermez, onu ilgilendirmez.
- Duasi geri cevrilmez, fakat hayasindan dolayi dua edip Allah'tan bir sey istemeye cekinir.
- Nefsine hakim oldugu icin yasak ve mekruh seylere yonelmez.
- Allah katinda azizdir.
- Ic alemde oyle bir saltanat tahti uzerine kurulmustur ki, butun dis alem onun emrini bekler.

6. Nefs-i Marziye: Cenab-i Hakk razi oldugu icin bu ad verilmistir.
- Insani istekleri terketmistir.
- Kusurlari orter, daima iyi dusunur.
- Yaratan ile yaratilanin sevgisini birlestirir.
- Her isinde ortalama davranir.
- Kul, Allah'tan aldigi bilgilerle her seyde var olan ince ve derin sirlari bilir.
"Ben Adem'e butun isimleri ogrettim" (Bakara, 31)
Bu makamda bazi gizli sirlar vardir ki, kelimerle ifade edilmez, bu dunyada benzerleri yoktur.

7. Nefs-i Kamile ya da Safiye: Butun olgunluklari uzerinde tasiyip kemale erdigi icin "kamile", nefsi tamamiyle arinip saflastigi icin "safiye" adi verilir.
- Her seyi Allah icin yapar, hic bir istegi kalmamis, her arzusu yerine gelmistir.
- Cenab-i Hakk'in rizasini dilemeye devam eder.
- Tum bedeniyle (zerreleriyle) veya sirf kalbiyle dua eder, bir an bile Cenab-i Hakk'tan gafil kalmaz.
- Cok tevbe ve istigfar eder.
- Her dilegi, Allah'in dilegine uygundur.

• Nefs-i raziyede ilme'l yakin mertebesinde bulunan talip, nefs-i marzieyede ayne'l yakin mertebesine ve nefs-i safiyede hakka'l yakin mertebesine erisir.
• Raziye fiillerin, Marziye isim ve sifatlarin, Safiye Zat'in tecelli makamidir.
• Hakka'l yakin mertebesi, her seyi nefsinde toplamis ehadiyet mertebesidir.
• "Salike gerekli olan, vahdaniyeti gormek ve her seyde O'nun varligini idrak etmektir." Yalniz bilmek fayda vermez, eksiktir. "Musahede" gereklidir. Musahede ise "mucahedes"iz (cabasiz) elde edilemez.

Not: dort bes sene evvel bu notlari bir kitaptan kaydetmistim. simdi kaynagi hatirlamiyorum.

her seyden önce

iman bir intisaptır.